Wstyd w literaturze . Transfer – Recepcja – Przekład
2024-10-04
Zapraszamy badaczki i badaczy z dyscypliny literaturoznawstwo, kulturoznawstwo oraz z teorii i praktyki przekładu do namysłu nad aspektami związanymi z kategorią wstydu w literaturze.
Prosimy o złożenie manuskryptu artykułu za pośrednictwem platformy OJS najpóźniej do 28 lutego 2025 r.
Publikacja planowana jest na rok 2025.
Jak wynika z badań kulturoznawczych, nie ma jednej definicji kategorii wstydu. Wstyd – fundamentalne doświadczenie egzystencjalne człowieka – rozumiany może być jako siła opresywna ograniczająca ciało i świadomość podmiotu, wówczas staje się regulatorem zachowań społecznych w danej sferze oraz – za Eugeniuszem Jaworskim – „istotnym czynnikiem kreacji faktów kulturowych” (E. Jaworski, Wstyd jako kategoria typologiczna, w: Wstyd w kulturze. Zarys problematyki, red. E. Kosowska, Katowice 1998, s. 45). Ewa Kosowska stoi na stanowisku, że można wyróżnić co najmniej pięć sfer wstydu kreujących wewnętrzną złożoność kultury i pozwalających spojrzeć na zjawiska generujące wstyd z perspektywy jednostki i zbiorowości. Są to: 1. sfera braku (wstyd niedostatku), 2. sfera obfitości, 3. sfera aspiracji (wstyd zjawisk godzących w image, czyli wstyd natury, pochodzenia, rodziny, odmienności religijnej itp.), 4. sfera kompetencji (realizacja aspiracji połączona z wstydem niewiedzy, zaniechania, błędu) 5. sfera ostentacji (zmierzająca do wzmocnienia dotychczasowego stanu kultury lub podważenia sensu danego elementu rzeczywistości) (por. E. Kosowska, Wstyd. Konotacje antropologiczne, w: Wstyd w kulturze. Zarys problematyki, op.cit. s. 59-60). Pamięć o regułach podlegających sankcji wstydu utrzymuje się stosunkowo długo, stąd jednym z istotnych problemów towarzyszących integracji współczesnego świata jest poznanie pełnego spectrum zjawiska wstydu oraz zanalizowanie jego struktury, znaczenia i funkcji we współczesnej kulturze. Wychodząc z założenia, że tekst literacki dostarcza określonego modelu świata opartego na kulturowych kategoriach, badanie literaryzacji kategorii wstydu i sposobów jej manifestacji jest drogą ku rozpoznaniu i rekonstrukcji ukrytych wzorców kultury. Dlatego analiza i interpretacja utworów literackich przez pryzmat kategorii wstydu stawia możliwość diagnozy współczesnych społeczeństw. Zapraszamy badaczki i badaczy z dyscypliny literaturoznawstwa, kulturoznawstwa oraz z teorii i praktyki przekładu do namysłu nad następującymi aspektami związanymi z kategorią wstydu: - wstyd jako kategoria zmienna historycznie, ale jednocześnie inwariantna, - implikowane kategorią wstydu zakazy i nakazy, - uwarunkowania kulturowe kategorii wstydu, - sposób manifestacji wstydu jako składowa wskazująca na odmienność kulturową, - opresywność wstydu w różnych sfera życia podmiotu, - wstyd jako element dyskursywnego konstruktu władzy-wiedzy, - wstyd jako zjawisko psychosomatyczne przekładające się na zachowania kulturowe, Przedstawione propozycje nie wykluczają innych ujęć WSTYDU w literaturze i kulturze.