Przedstawienie strachu i lęku jako element krytyki kultury w powieści Thomasa Hettchego "Pfaueninsel" (2014)

Katarzyna Lukas

katarzyna.lukas@ug.edu.pl
Uniwersytet Gdański (Polska)

Abstrakt

Artykuł dotyczy powieści Thomasa Hettchego Pfaueninsel, która wpisuje się w nurt postmodernistycznego odrodzenia gatunku powieści historycznej w postaci historiograficznej metafikcji. Fikcyjna biografia Marie Strakon, karlicy w służbie króla Prus w XIX w., splata się w powieści z biografią miejsca: Pawiej Wyspy pod Berlinem przekształcanej w angielski park krajobrazowy, rajski ogród oraz namiastkę kolonii uosabiającą mocarstwowe ambicje Prus. W artykule powieść Hettchego interpretowana jest pod kątem motywów strachu i lęku w znaczeniu Karla Jaspersa (przejętym od Kierkegaarda) oraz ich funkcji w tekście. Źródłem tych emocji są dla bohaterów zarówno istoty ludzkie odbiegające od normy estetycznej i biologicznej, jak też sama przestrzeń Pawiej Wyspy. Dla ludzi oświecenia miejsce to u progu epoki modernizacji staje się Freudowskim niesamowitym. Budzi lęk przed powrotem tego, co wyparte: przed archaicznym, przedracjonalnym obrazem świata, którego relikty zachowały się na wyspie wbrew modernizacyjnym wysiłkom. Z kolei „obce” elementy przyrody i krajobrazu (palmy, orientalne budowle) wywołują w bohaterach lęk przed nadciągającą epoką nowoczesności, historycznych i cywilizacyjnych przełomów. Hettche pokazuje strategie ucieczki przed tym lękiem oraz modernizacyjny paradoks aktualny do dziś: wszelkie próby złagodzenia egzystencjalnego lęku – działania  racjonalizatorskie, postęp nauki i techniki, podporządkowanie ludziom przyrody – prowadzą jedynie do powstania nowych źródeł lęku.


Słowa kluczowe:

Thomas Hettche, historiograficzna metafikcja, powieść historyczna, strach, lęk

Bibliografia

Alewyn, Richard. „Die Literarische Angst.“ In Aspekte der Angst, edited by Hoimar von Ditfurth, 24–36. Stuttgart: Thieme, 1965. Google Scholar

Arnold, Sonja. „Zwei utopische Inseln der Weltliteratur. João Ubaldo Ribeiros „Das Wunder der Pfaueninsel“ und Thomas Hettches Pfaueninsel im transnationalen Vergleich.“ Zeitschrift für interkulturelle Germanistik 7, no. 1 (2016): 81–96. Google Scholar

Brzóstowicz-Klajn, Monika. „Historia i fantastyka.” In O historyczności, edited by Katarzyna Meller, and Krzysztof Trybuś, 419–427. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, 2006. Google Scholar

Catani, Stephanie. „„Aber das Geschriebene ist ja kein wahres Dokument”. Zum historisch-fiktionalen Erzählen in der deutschsprachigen Gegenwartsliteratur.“ In Neues historisches Erzählen, edited by Monika Wolting, 15–37. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2019. Google Scholar

de Bruyn, Günter. „Königin Luise.“ In Deutsche Erinnerungsorte, edited by Etienne François, and Hagen Schulze, 286–298. München: Beck, 2009. Google Scholar

Eibl, Karl. „Von der biologischen Furcht zur literarischen Angst. Ein Vertikalschnitt.“ KulturPoetik 12, no. 2 (2012): 155–186. Google Scholar

Freud, Sigmund. „Das Unheimliche.“ In Freud, Sigmund. Gesammelte Werke, vol. 12, 229–268. London: Imago Publishing Co.–Frankfurt am Main: Fischer, 1955. Google Scholar

Friedrich, Hans-Edwin. „Die Wiederkehr des historischen Romans seit den 1980er Jahren.“ In Der historische Roman: Erkundung einer populären Gattung, edited by Hans-Edwin Friedrich, 1–13. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2013. Google Scholar

Führ, Antonia. Thomas Hettches „Pfaueninsel“. Erinnerung als Verknüpfung von Zeiten und Räumen. Marburg: Tectum, 2015. Google Scholar

Hammelehle, Sebastian. „Preußische Ausschweifungen: Die Sexzwergin des Königs.“ Der Spiegel, 18.09.2014. https://www.spiegel.de/kultur/literatur/deutscher-buchpreis-2014-pfaueninsel-von-thomas-hettche-a-992046.html. Google Scholar

Hettche, Thomas. Pfaueninsel. Roman. Köln: Kiepenheuer & Witsch, 2014. Google Scholar

Hutcheon, Linda. „Historiographic Metafiction. Parody and the Intertextuality of History.” In Intertextuality and Contemporary American Fiction, edited by Patrick O᾿Donnell, and Richard Con Davis, 3–32. Baltimore: John Hopkins University Press 1989. Google Scholar

Jaspers, Karl. Allgemeine Psychopathologie. Berlin, Heidelberg: Springer, 1946. Google Scholar

Kilb, Andreas. „Liebesexplosionen vor preußischer Kulisse.“ Frankfurter Allgemeine 09.09.2014. https://www.faz.net/aktuell/feuilleton/buecher/rezensionen/belletristik/liebesexplosionen-auf-hettches-pfaueninsel-13106455-p2.html. Google Scholar

Leskovec, Andrea. „Blickerfahrungen in Thomas Hettches Roman Pfaueninsel.“ Revista de Filologia Alemana 25 (2017): 157–179. Google Scholar

Pokrywka, Rafał. „Demityzacja XIX wieku we współczesnej powieści niemieckojęzycznej.” Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza 9 (2016): 549–565. Google Scholar

Pokrywka, Rafał. Współczesna powieść niemieckojęzyczna. Kraków: Universitas, 2018. Google Scholar

Schelling, Erik. Der historische Roman seit der Postmoderne. Umberto Eco und die deutsche Literatur. Heidelberg: Winter, 2012. Google Scholar

Scholz, Gerhard. „Inselhopping durch die Jahrhunderte.“ In Gegenwart schreiben. Zur deutschsprachigen Literatur 2000–2015, edited by Corina Caduff, and Ulrike Vedder, 151–161. Paderborn: Wilhelm Fink, 2016. Google Scholar

Thomas Hettche interview by Britta Heidemann. „Thomas Hettche über die Schönheit auf der Pfaueninsel.“ Westfälische Rundschau, 5.11.2014. https://www.wr.de/kultur/l5.11.2014iteratur/thomas-hettche-ueber-die-schoenheit-auf-der-pfaueninsel-id10005551.html. Google Scholar

Winkels, Hubert. „Im Paradies die Monster.“ Zeit online, 13.09.2014. https://www.zeit.de/2014/36/pfaueninsel-thomas-hettche-roman?utm_referrer=https%3A%2F%2Fwww.bing.com%2F. Google Scholar


Opublikowane
2023-12-29

Cited By / Share

Lukas, K. (2023). Przedstawienie strachu i lęku jako element krytyki kultury w powieści Thomasa Hettchego "Pfaueninsel" (2014). Transfer. Reception Studies, 8, 55–76. https://doi.org/10.16926/trs.2023.08.11

Autorzy

Katarzyna Lukas 
katarzyna.lukas@ug.edu.pl
Uniwersytet Gdański Polska

Statystyki

Abstract views: 0
PDF downloads: 0


Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Transfer. Reception Studies

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.


Podobne artykuły

1 2 3 4 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.