Wiersze Benedykta Schwalbego (ok. 1460–1521) o zwiastowaniu Annie i Joachimowi, Niepokalanym Poczęciu oraz narodzeniu Maryi. Przekład i eksplikacja
Abstrakt
W niniejszym studium zaprezentowano przekład na język polski trzech utworów renesansowego mnicha Benedykta Schwalbego ze zbioru Epitome in divae parthenices Mariae historiam. Przybliżono także postać – dziś zapomnianego – twórcy doby renesansu. Zwrócono uwagę na fakt, że renesansowe edycje cieszyły się popularnością także w Polsce, a utwory Chelidoniusa były wydawane w krakowskich oficynach. Apokryficzne wątki, zarysowane
w wierszach, oraz kwestie teologiczne wymagały objaśnień, dlatego też wiersze zostały opatrzone niezbędnymi do lektury komentarzami. Poezje i grafiki odzwierciedlają współczesną twórcom katolicką wersję historii Maryi, która zyskała uznanie katolików podczas soboru trydenckiego.
Jak w renesansowej edycji, tak w prezentowanym artykule za ważne i atrakcyjne zostały uznane ryciny Albrechta Dürera. Udostępnienie obrazów wraz z wierszami Chelidoniusa dowodzi intersemiotycznego wymiaru druków doby renesansu.
Słowa kluczowe:
Benedykt Schwalbe (Chelidonius), Albrecht Dürer, poezja renesansowa, życie Marii, drzeworytBibliografia
Bibliografia
Analecta hymnica medii aevi, v. 51, edited by Clemens Blume. Leipzig: O. R. Reis1and, 1908. Google Scholar
Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, vol. I, part 1, edited by Marek Starowieyski. Kraków: WAM 2003. Google Scholar
Aristotle. Metaphysics. Translated by William David Ross. Online: https://classics.mit.edu/Aristotle/metaphysics.mb.txt. Google Scholar
Aristotle. The Nicomachean Ethicsof Aristotle. Translated by Drummond Per-cy Chase. London: Dent, 1915. Online: https://www.gutenberg.org/files/8438/8438-h/8438-h.htm; https://archive.org/details/nicomacheanethic00arisuoft/page/n7/mode/2up. Google Scholar
Arystoteles. Etyka nikomachejska. Translated by Daniela Gromska. Warsza-wa: PWN 1956. Google Scholar
Arystoteles. Metafizyka. Translated by Kazimierz Leśniak. Warszawa: PWN, 1983. Google Scholar
Augustine St. The Immortality of the Soul; On Faith in Things Unseen (The Fathers of the Church, Volume 4). Translated by Ludwig Schopp. New York: Cima, 1947, 15–50. Google Scholar
Balthazar Opec. Żywot Pana Jezu Krysta, Stworzyciela i Zbawiciel rodzaju ludskiego wedle ewanjelist świętych z rozmyślanim nabożnym doktorow Pisma Świętego krotko zebrany (1522), facsimile, edited by Wiesław Wy-dra, and Rafał Wójcik. Poznań: Wydawnictwo UAM 2014. Google Scholar
Bernard of Clairvoix. “Epistola CLXXIV Ad Canonicos Lugdunenses de conceptione S. Mariae.” In Opera omnia Sancti Bernardi abbatis Clarae-Vallensis…, vol I. Parisiis: Gaume Fratres, 1839. Google Scholar
Chelidonius, Benedictus. Epitome in divae parthenices Mariae historiam ab Alberto Durero Norico per figures digestam cvm versibvs annexis Chelidonii. Nürnberg: Albrecht Höltzel, 1511. Google Scholar
Chelidonius, Benedictus. Passio Iesu Christi Salvatoris mu[n]di vario Carminu[m] genere / F[ratris] Benedicti Chelidonii Musophili doctissime descripta. Impressum Cracoviae: per florianum [Unglerium] et Volfgangum De Paffenhofen [Lern], 1514. Google Scholar
Chelidonius, Benedictus. Passio Iesu Christi Salvatoris mu[n]di vario Carminu[m] genere / F[ratris] Benedicti Chelidonii Musophili doctissime descripta. Impressum Cracoviae: per Florianum [Unglerum] et Volfgangum De Paffenhofen [Lern], 1514. Google Scholar
Chelidonius, Benedictus. Passio Iesu Christi Salvatoris mundi vario carminum genere […] doctissime descripta. Cracoviae: Johannes Scharfenberger 1536. Google Scholar
Cicero, Marcus Tullius. De inventione. De optimo genere oratorum. Topica. London: Harvard University Press, 1949. Google Scholar
Dürer, Albrecht. Żywot Marii. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Fil-mowe, 1985. Google Scholar
Horacy. “O sztuce poetyckiej.” In Dzieła wszystkie, vol. 2, edited by Oktawiusz Jurewicz. Wrocław: Ossolineum, 1986. Google Scholar
Leonardo da Vinci. Szkice i zapiski, edited by H. Anna Suh. Translated by Beata Brózda. Warszawa: Parragon, 2006. Google Scholar
Mantuanus. Parthenice prima, sive Mariana. Ed: Caesar de Nappis. Add: Commendatio Parthenices. Apologeticon. Ad beatam Virginem votum post febrim acerrimam. Bononiae: Caesar de Nappis, 1488. Google Scholar
Passio Salvatoris domini nostri Jesu ex Hieronymo Paduano. Dominico Mancino. Sedulio. Et Baptista Mantuano per fratrem Chelidonium collecta cum figuris Alberti Düreri Norici Pictoris. Nürnberg: Albrecht Höltzel, 1511. Google Scholar
Sanctorum conciliorum nova et amplissima collectio, vol. XIX. Venetiis: ed. Giovanni Domenico Mansi, 1774. Google Scholar
Vita beate virginis Marie et Salvatoris rhythmica. Tybinga: A. Vögtlin 1888. Google Scholar
Bernacki, Ludwik. Pierwsza książka polska. Studyum bibliograficzne. Lwów: Ossolineum 1918. Google Scholar
Białostocki, Jan. Dürer. Warszawa: Ruch 1970. Google Scholar
Estreicher, Karol. Bibliografia polska. Volume of general collection: 14 Vol-ume of series: III. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego 1986. Google Scholar
Fijałek, Jan. “Nasza nauka krakowska o Niepokalanym Poczęciu NP. Maryi w wiekach średnich.” Przegląd Polski, vol. IV (1900): 420-486. Google Scholar
Forstner, Dorothea. Świat symboliki chrześcijańskiej. Warszawa: Pax 1990. Google Scholar
Fulińska, Agnieszka. “Renesansowa aemulatio: alegacja czy intertekstualność?” Teksty Drugie 4 (1997): 5–15. Google Scholar
Głowiński, Michał. “O intertekstualności.” Pamiętnik Literacki 4, (1986): 90–91. Google Scholar
Gorzkowski. Albert. “Ut pictura verba…”. Zagadnienie unaocznienia w retoryce starożytnej i wczesno nowożytnej.” Pamiętnik Literacki 2 (2001): 37–59. Google Scholar
Guriewicz, Aron. Kategorie kultury średniowiecznej. Warszawa: PIW 1976. Google Scholar
Krzak-Weiss, Katarzyna. “Wyposażenie graficzne Żywota Pana Jezu Krysta Baltazara Opeca wydanego przez Hieronima Wietora (1522 i 1538) oraz Floriana Unglera i Jana Sandeckiego (1522).” In Baltazar Opec, Żywot Pana Jezu Krysta, Stworzyciela i Zbawiciela rodzaju ludskiego wedle ewanjelist świętych z rozmyślanim nabożnym doktorow Pisma Świętego krotko zebrany (1522 r.), faksymile, edited by Wiesław Wydra, and Ro-bert Wójcik, XCIII-CXIII. Poznań: Wydawnictwo UAM 2014. Google Scholar
Lausberg, Heinrich. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze. Translated and edited by Albert Gorzkowski. Kraków–Bydgoszcz: Homini 2002. Google Scholar
Mâle, Emil. L'art religieux du XIIe au XVIIIe siècle. Paris: Librairie Armand Colin 1945. Google Scholar
Miłosz, Czesław. O przekładach. W Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440–2005. Antologia, edited by Edward Balcerzan, and Ewa Rajewska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2007. Google Scholar
Naumow, Aleksander E. Apokryfy w systemie literatury cerkiewnosłowiańskiej. Wrocław: Ossolineum 1976. Google Scholar
Panofsky, Erwin. Albrecht Dürer, vol. 1. London: Humphrey Milford, Oxford University Press, 1945. Google Scholar
Popowski, Remigiusz. “Retoryka w późno antycznych opisach dzieł sztuki.” In Retoryka antyczna i jej dziedzictwo, edited by Jerzy Axer, 50–64. Warszawa: Aletheia 1996. Google Scholar
Popowski, Remigiusz. Starożytny przewodnik po neapolitańskiej pinakotece, [introduction to:] Filostrat Starszy, “Obrazy”. Translated by Remigiusz Popowski, 56–64. Warszawa: Prószyński i S-ka 2004. Google Scholar
Posset, Franz. Two A Graecian, Christian Poet, and Playwright: Benedictus Chelidonius, Monk of Nuremberg, Abbot of the Schottenstift, 63–92. In Renaissance Monks: Monastic Humanism in Six Biographical Sketches. Boston: Brill, 2005. Google Scholar
Rabczyński, Paweł. “Święta Anna w apokryfach Nowego Testamentu.” Vox Patrum 79 (2021): 363–378. DOI: https://doi.org/10.31743/vp.12339. Google Scholar
Sarnowska-Temeriusz, Elżbieta. Przeszłość poetyki: od Platona do Giambattisty Vica. Warszawa: PWN, 1995. Google Scholar
Scherbaum, Anna. Albrecht Dürers Marienleben: Form, Gehalt, Funktion und sozialhistorischer Ort. Wiesbaden: Otto Harrassowitz Verlag 2004. Google Scholar
Scholz, Bernhard F. Pictures into Words. Theoretical and Descriptive Approaches to Ekphrasis, edited by Valerie Robillard, and Els Jongeneel. Amsterdam: Vu University Press 1998. Google Scholar
Słodczyk, Rozalia. “Powrót do ekfrazy. Próba systematyzacji oraz propozycja typologii.” Teksty Drugie 5, (2018): 352–371. Google Scholar
Słownik grecko-polski, v. 1, edited by Oktawiusz Jurewicz. Warszawa: PWN, 2000. Google Scholar
Słownik łacińsko-polski, edited by Marian Plezia, vol. 5. Warszawa: PWN 2007. Google Scholar
Starowieyski, Marek. “Wstęp do Ewangelii Pseudo-Mateusza.” In Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, part 1. Fragmenty, Narodziny i dzieciństwo Maryi i Jezusa, 291–293. Kraków: WAM, 2003. Google Scholar
Starowieyski, Marek. “Wstęp do Księgi o narodzeniu świętej Maryi.” In Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, part 1. Fragmenty, Na-rodziny i dzieciństwo Maryi i Jezusa, 331. Kraków: WAM 2003. Google Scholar
Starowieyski, Marek. “Wstęp do Protoewangelii Jakuba.” In Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, part 1. Fragmenty, Narodziny i dzieciństwo Maryi i Jezusa, 266–268. Kraków: WAM 2003. Google Scholar
Starowieyski, Marek. “Wstęp ogólny.” In Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, cz 1. Fragmenty, Narodziny i dzieciństwo Maryi i Jezusa. Kraków: WAM 2003, 20–83. Google Scholar
Staub, Johannes. Chelidonius. In Lexikon für Theologie und Kirche, vol. 2, 1032–1033. Reiburg–Basel–Rom–Wien: Herder 1994. Google Scholar
Strzelecka, Maria Kinga. “Teologia sztuki sakralnej.” Studia Theologica Varsaviensia 6, no. 2 (1968): 51–67. Google Scholar
Tomaszewski, Jacek. Oprawa książkowa w Polsce 1450–1600. Studium tegumentologiczno-ikonograficzne. Warszawa: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata 2017. Google Scholar
Walicki, Michał. “Inspiracje graficzne polskiego malarstwa na przełomie XV i XVI wieku.” Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (1962): 383–399. Google Scholar
Walicki, Michał. “Nieznana płaskorzeźba z Szydłowca. (Przyczynek do dziejów stosunku grafiki i rzeźby w Polsce XVI w.).” Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (1934–35): 382–385. Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 0PDF downloads: 0
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Transfer. Reception Studies

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Podobne artykuły
- Gabriela JELITTO-PIECHULIK, Recepcja twórczości Ricardy Huch w Niemczech - wokół jubileuszu 150. rocznicy urodzin poetki w 2014 roku , Transfer. Reception Studies: Tom 2 (2017)
- Dorota Sośnicka, Pisarstwo będące próbą ‘tworzenia piękna' i 'szczęścia’: Tęsknota jako centralny motyw twórczości Ursa Widmera , Transfer. Reception Studies: Tom 7 (2022): Współczesne tęsknoty w literaturę wpisane
- Elżbieta HURNIK, Listy Franza Kafki do Mileny Jesenskiej i Felicji Bauer. Obszary intymności , Transfer. Reception Studies: Tom 3 (2018)
- Adrian Gleń, O strategiach uobecniania Friedricha Hölderlina w polskiej poezji współczesnej. Przyczynek do studiów receptywnych (prolegomena do większej całości) , Transfer. Reception Studies: Tom 9 (2024): The Literature (of the) “now.” Interventions, Trends and Revisions
- Aleksandra JACKIEWICZ, W poszukiwaniu potwierdzenia własnego głosu poetyckiego poprzez tłumaczenie: współczesna poezja polska w przekładzie na język hiszpański , Transfer. Reception Studies: Tom 3 (2018)
- Marcin Pliszka, Łzami pisane. Strzęp całunu Andrzeja Mandaliana wobec czarnoleskiej poezji funeralnej. , Transfer. Reception Studies: Tom 5 (2020): AFEKTYWNA KULTURA. TRANSFER – PRZEKŁAD – RECEPCJA (LITERATURA NIEMIECKOJĘZYCZNA, ANGLOJĘZYCZNA I POLSKA)
- Weiting Zhao, „Współodczuwanie”. Drogi recepcji twórczości Czesława Miłosza w Chinach , Transfer. Reception Studies: Tom 5 (2020): AFEKTYWNA KULTURA. TRANSFER – PRZEKŁAD – RECEPCJA (LITERATURA NIEMIECKOJĘZYCZNA, ANGLOJĘZYCZNA I POLSKA)
- Elżbieta Hurnik, Świat, którego już nie ma. O wspomnieniach Otto Friedlaendera, Stefana Zweiga i Tadeusza Boya-Żeleńskiego , Transfer. Reception Studies: Tom 9 (2024): The Literature (of the) “now.” Interventions, Trends and Revisions
- Bartosz Małczyński, Ostateczne otwarcie ciężkich drzwi , Transfer. Reception Studies: Tom 8 (2023): Lęk i strach we współczesnej literaturze niemieckojęzycznej, polskiej i irlandzkiej
- Justyna Radłowska, Bonifacy Miązek – (emigracyjny) historyk literatury polskiej , Transfer. Reception Studies: Tom 4 (2019): PISARKI I PISARZE POLSKIEGO POCHODZENIA W NIEMCZECH I W AUSTRII. (POST)MIGRACJA TOŻSAMOŚĆ – TRANSKULTURA
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.