Lęki współczesne. Sztuki nagrodzone w 2023 roku w konkursie dramaturgicznym „Strefy kontaktu” wobec tradycji romantyzmu

Joanna Warońska-Gęsiarz

j.waronska@ujd.edu.pl
Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie (Polska)

Abstrakt

W artykule przedstawiono analizę trzech sztuk nagrodzonych w 2023 roku w konkursie dramaturgicznym „Strefy kontaktu” zorganizowanym przez Wrocławski Teatr Współczesny im. Marii i Edmunda Wiercińskich we Wrocławiu oraz Miasto Wrocław. Były to: Rozmowy mijane Ignacego Karpowicza (nagroda główna), Uwolnienie Zenona Fajfera oraz Dziennik szału i chciwości Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk (dwa z czterech równorzędnych wyróżnień).

Utwory różnią się sposobem kreowania świata przedstawionego, formą przekazu, sposobem konstruowania i obiektywizacji lęku, ale również grą prowadzoną z tradycją romantyzmu, epoką o szczególnym znaczeniu w polskiej kulturze i przypominaną na wiele sposobów w 2022 roku, który został ustanowiony przez Sejm RP Rokiem Romantyzmu Polskiego.

W utworach pojawiają się więc postacie o niejasnym statusie ontologicznym, duchy, zjawy i upiory (Dziennik szału i chciwości, Rozmowy mijane), zwracające uwagę na to, co niesamowite i wymykające się ludzkiemu rozumowi, cytaty dzieł romantycznych i rozmaite aluzje. Kontekst romantyczny nie zawsze jest zapisany w utworze. Stanowi on wówczas swego rodzaju pamięć genologiczną dramatu, rezerwuar określonych tematów, sposobów ich wyrażania, określony model świata przedstawionego, tworzenia sytuacji scenicznych czy konstruowania bohatera – samotnego, nieszczęśliwego, poszukującego miłości i celu życia.

Lęki bohaterów są ujawniane za pomocą typowych technik: zamknięty straszny pokój (Dziennik szału i chciwości), zamknięcie bohaterów w jakiejś przestrzeni (Uwolnienie), ich ucieczka przed światem i ludźmi (Dziennik szału i chciwości), doświadczanie pustki (Uwolnienie), poszukiwanie celu życia i chęć dookreślenia siebie (Rozmowy mijane). Sposób pokazania i skonstruowania postaci oraz świat przedstawiony zachęcają, by zadać pytanie o kondycję współczesności, również w zestawieniu z romantyzmem.


Słowa kluczowe:

polski dramat współczesny, dziedzictwo romantyczne, lęki i obawy w sztukach teatralnych, konkurs dramaturgiczny „Strefy kontaktu”

Bibliografia

Bagłajewski, Arkadiusz. Obecność romantyzmu. Lublin: Wydawnictwo Uni-wersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2015. Google Scholar

Barski, Kamil. “Korzenie lęku. Katastroficzna historiozofia romantyzmu jako źródło kategorii grozy w literaturze epoki.” Ruch Literacki 1, 376, (2023): 63–83. Google Scholar

Bielik-Robson, Agata. Na drugim brzegu nihilizmu. Filozofia współczesna Google Scholar

w poszukiwaniu nowego podmiotu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, 1997. Google Scholar

Ceklarz, Jan. “Warstwowość lęku według Antoniego Kępińskiego.” In Ana-tomia strachu. Strach, lęk i ich oblicza we współczesnej kulturze, edited by Bogusława Bodzioch-Bryła, and Lilianna Dorak-Wojakowska, 65–75. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, 2017. Google Scholar

Dobrzyńska, Dorota. Czarny romantyzm we współczesnej literaturze popular-nej. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN, 2020. Google Scholar

Dorak-Wojakowska, Liliana. “Doświadczenie lęku w teatrze paniki Józefa Szajny.” In Anatomia strachu. Strach, lęk i ich oblicza we współczesnej kulturze, edited by Bogusława Bodzioch-Bryła, and Lilianna Dorak-Wojakowska, 317–334. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, 2017. Google Scholar

Fajfer, Zenon. Uwolnienie. Accessed May 26, 2023. https://strefykontaktu.pl/files/docs/fajfer_uwolnienie.pdf. Google Scholar

Galernicy wrażliwości, edited by Maria Janion, and Stanisław Rosiek. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1981. Google Scholar

Jakimiak, Agnieszka. Kraj na U. Accessed May 26, 2023. https://strefykontaktu.pl/sk/Baza_sztuk,82. Google Scholar

Janion, Maria. “Zmierzch paradygmatu.” In Maria Janion. Czy będziesz wie-dział, co przeżyłeś, 5–22. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 1996. Google Scholar

Jarmułowicz, Małgorzata. “Teatralne oblicza lęku.” In Przestrzenie lęku. Lęk w kulturze i sztuce XIX–XX wieku, edited by Dariusz K. Sikorski, and Ta-deusz Sucharski, 195–200. Słupsk: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Pedagogicznej w Słupsku, 2006. Google Scholar

Karpowicz, Ignacy. Rozmowy mijane. Accessed May 26, 2023. https://strefykontaktu.pl/files/docs/karpowicz_rozmowy_mijane.pdf. Google Scholar

Kasperski, Edward. “Literatura i lęk. W kręgu poetyki, estetyki i antropolo-gii.” In Przestrzenie lęku. Lęk w kulturze i sztuce XIX–XX wieku, edited by Dariusz K. Sikorski, and Tadeusz Sucharski, 7–21. Słupsk: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Pedagogicznej w Słupsku, 2006. Google Scholar

Kurska, Anna. Fragment romantyczny. Wrocław: Zakład Narodowy im. Osso-lińskich 1989. Google Scholar

Legrand, Gerard. Sztuka romantyzmu. Translated by Igor Waleńczak. [War-szawa]: HPS: Rzeczpospolita, [2007]. Google Scholar

Ławski, Jarosław. “Co to jest czarny romantyzm?” In Jarosław Ławski. Bo na tym świecie Śmierć. Studia o czarnym romantyzmie, 7–36. Gdańsk: słowo/ obraz/ terytoria, 2008. Google Scholar

Regiewicz, Adam. “Cywilizacja strachu, czyli Nowe Średniowiecze.” In Ana-tomia strachu. Strach, lęk i ich oblicza we współczesnej kulturze, edited by Bogusława Bodzioch-Bryła, and Lilianna Dorak-Wojakowska, 468–471. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie 2017. Google Scholar

Romantyzm w literaturze i kulturze po 1989 roku. Mapowanie recepcji, edited by Danuta Zawadzka, Krzysztof Andruczyk, Magdalena Dudzińska, and Monika Justyna Roman. Sejny: Fundacja Pogranicze 2019. Google Scholar

Sawicka, Katarzyna. “Nie ma takiego lęku, który nadałby sens życiu – kondy-cja ponowoczesna w świetle twórczości Sarah Kane.” In Przestrzenie lę-ku. Lęk w kulturze i sztuce XIX–XX wieku, edited by Dariusz K. Sikorski, and Tadeusz Sucharski, 185–193. Słupsk: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Pedagogicznej w Słupsku 2006. Google Scholar

Sikorska-Miszczuk, Małgorzata. “Dziennik szału i chciwości.” Accessed May 26 2023. https://strefykontaktu.pl/files/docs/sikorskaxmiszczuk_dzienni.pdf. Google Scholar

Sikorski, Dariusz S., and Tadeusz Sucharski. “Dlaczego lęk?” In Przestrzenie lęku. Lęk w kulturze i sztuce XIX–XX wieku, edited by Dariusz K. Sikorski, and Tadeusz Sucharski, 5–6. Słupsk: Wydawnictwo Pomorskiej Akade-mii Pedagogicznej w Słupsku, 2006. Accessed May 11, 2023. https://strefykontaktu.pl/sk/O_konkursie,77. Google Scholar

Sobolewska, Justyna. “Rozmowa z Ignacym Karpowiczem, pisarzem karko-łomnym.” Polityka, no. 44 (2010). Accessed July 10, 2024. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/1509914,1,rozmowa-z-ignacym-karpowiczem-pisarzem-karkolomnym.read. Google Scholar


Opublikowane
2024-11-30

Cited By / Share

Warońska-Gęsiarz, J. (2024). Lęki współczesne. Sztuki nagrodzone w 2023 roku w konkursie dramaturgicznym „Strefy kontaktu” wobec tradycji romantyzmu. Transfer. Reception Studies, 9(1), 151–172. https://doi.org/10.16926/trs.2024.09.09

Autorzy

Joanna Warońska-Gęsiarz 
j.waronska@ujd.edu.pl
Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie Polska

Statystyki

Abstract views: 0
PDF downloads: 0


Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Transfer. Reception Studies

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.


Podobne artykuły

1 2 3 4 5 6 7 8 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.